SHBA- Kombinimi i vlerave rekord të borxhit qeveritar dhe kostove në rritje të huamarrjes ushtron presion mbi bankat qendrore. Investitorët kanë paralajmëruar se ekonomitë e mëdha po hyjnë në një periudhë të re të “dominimit fiskal”, në të cilën bankat qendrore po përballen me një presion gjithnjë në rritje për të mbajtur normat e interesit të ulëta në mënyrë artificiale, në mënyrë që të zbusin kostot e larta të interesave të borxhit qeveritar.
Rasti më i dukshëm është SHBA, ku Presidenti Donald Trump ka nxitur Rezervën Federale që të ulë normat e interesit për të kursyer miliarda dollarë në pagesa të interesit të borxhit.
Por ngarkesa të mëdha borxhi qeveritar dhe rritja e kostove të huamarrjes në vende si Mbretëria e Bashkuar dhe Japonia, po ushtrojnë gjithashtu presion mbi bankat qendrore që të lehtësojnë politikën monetare, sipas ekonomistëve dhe investitorëve, përmes mënyrave të tjera si ngadalësimi i planeve për të reduktuar madhësinë e bilanceve të tyre.
Kombinimi i borxhit qeveritar dhe rritjes së kostove “po krijon nxitje të mëdha politike për qeveritë në mbarë botën që të ushtrojnë presion mbi bankat qendrore që të ulin normat e interesit”, tha Kenneth Rogoff, profesor në Harvard dhe ish-drejtues ekonomik i FMN-së.
Ndërsa SHBA spikat me përplasjen e hapur mes administratës dhe Rezervës Federale, rritja globale e kostove të huamarrjes afatgjatë e nxitur nga shpenzimet qeveritare ka vënë edhe banka të tjera qendrore nën presion nga tregjet për të përshtatur politikat e tyre, në mënyrë që të frenojnë rritjen e normave të interesit të bonove.
“Ne kemi hyrë në një epokë të re të dominimit fiskal,” shtoi Rogoff.
Në SHBA, analistët thonë se mospërputhja aktuale midis normave afatshkurtra, të cilat formësohen kryesisht nga politika e bankës qendrore, dhe kostove më të larta të huamarrjes afatgjatë të diktuara nga tregu pasqyron shqetësimet se politika monetare do të mbahet më e lirshme sesa nevijitet, për të frenuar çmimet e konsumit.
Diferenca midis bonove të thesarit dyvjeçare dhe atyre 30-vjeçare është aktualisht ndër më të mëdhatë që nga fillimi i vitit 2022, meqë normat afatshkurtra po bien për shkak të pritshmërive për ulje të normave.
Në Mbretërinë e Bashkuar, kostot e huamarrjes afatgjatë janë veçanërisht të larta, me yield-in e bonove 30-vjeçare (gilts) në nivelin 5.6 për qind, afër nivelit më të lartë në më shumë se një çerek shekulli, krahasuar me rreth 4.9 për qind për bonot 30-vjeçare të Thesarit të SHBA.
Analistët e Capital Economics theksuan pasojat pas publikimit të të dhënave të fundit për inflacionin në SHBA, pas të cilave Trump rinovoi sulmin e tij ndaj kreut të Fed, Jay Powell. Ndërsa yield-et e bonove dyvjeçare ranë me 0.02 pikë përqindjeje atë ditë, për shkak të pritshmërive për ulje të normave, yield-et 30-vjeçare u rritën me 0.04 pikë përqindjeje.
Emërimi i përkohshëm në bordin drejtues të Fed-it i Stephen Miran, një figurë e afërt me Shtëpinë e Bardhë që pritet të mbështesë uljen e normave, tregon se “rreziku i dominimit fiskal në SHBA po rritet”, tha Trevor Greetham, drejtues i investimeve në Royal London Asset Management.
Shumë vende të tjera ndajnë dinamika të ngjashme borxhi me SHBA-në, edhe nëse retorika jashtë SHBA është më pak e ndezur. OECD thotë se pret që huamarrja sovrane mes vendeve me të ardhura të larta të arrijë një rekord prej 17 trilionë dollarësh këtë vit, krahasuar me 16 trilionë në vitin 2024 dhe 14 trilionë në vitin 2023.
Bankat qendrore të tregjeve të zhvilluara janë ende në procesin e normalizimit të politikave monetare dhe bilanceve të tyre, pas viteve të lehtësimit sasior, blerjeve masive të bonove për të ndihmuar ekonomitë pas krizës financiare dhe pandemisë së Covid-it.
Por përpjekjet për të tkurrur bilancet përmes shitjes së atyre bonove mund të rrisin gjithashtu yield-et dhe të shtojnë kostot e shërbimit të borxhit për qeveritë.
Investitorët po e ndjekin nga afër Bankën e Anglisë për të parë nëse do të zbusë ndjeshëm programin e saj të shitjes së bonove, të ashtuquajturën “tkurrje sasiore” (quantitative tightening), në një vendim të parashikuar muajin e ardhshëm.
Por edhe në Gjermani, vend i njohur për buxhetet e balancuara, kostot e huamarrjes e obligacioneve 30-vjeçare janë rritur në mbi 3 për qind, niveli më i lartë që nga viti 2011, kryesisht për shkak të planeve të qeverisë së re për të rritur borxhin për të rinovuar infrastrukturën dhe për të shtuar shpenzimet për mbrojtjen.
Disa ekonomistë shprehin shqetësimin se këto trende do të nxisin qeveritë të kalojnë nga borxhi afatgjatë në atë afatshkurtër, duke i bërë vendet më të ekspozuara ndaj luhatjeve të normave të interesit.
Vendet me nivelin më të lartë të borxhit si përqindje e PBB-së mund të jenë më të rrezikuarat. Investitori i njohur makroekonomik Ray Dalio ka paralajmëruar për një “spirale vdekjeje të borxhit” në një skenar ekstrem ku qeveritë detyrohen të marrin më shumë borxhe për të përballuar rritjen e kostove të interesit.
Nëse yield-et e obligacioneve “rriten shumë, bankat qendrore do të duhet të ndërhyjnë sërish, të printojnë para dhe të blejnë bonot për t’u përpjekur të ulin normat, gjë që do të ulë vlerën e parasë”, tha ai në një intervistë.
Dalio shtoi se shqetësime të tilla mund të ulin vlerën e “monedhave kryesore rezervë”, si dollari dhe euro, ndaj arit, i cili ka arritur një rekord të ri këtë vit. / FT
