Duke shqyrtuar ngjarjet e fundit dhe ato aktuale, njerëzit do të të falnin lehtë po të mendoje se BE-ja po ndjek një kurs zgjerimi në Ballkanin Perëndimor. Në pamje të parë, gjërat duken se po ecin në drejtimin e duhur nga turi i fundit në rajon i presidentes së Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, deri te Samiti i nivelit të lartë i Procesit të Berlinit për liderët e Ballkanit Perëndimor, i mbajtur këtë javë në Londër.
Por a nuk i kemi dëgjuar të gjitha këto edhe më parë?
Dy nga gjashtë vendet e rajonit, Mali i Zi dhe Shqipëria, duken afër anëtarësimit në BE. Por vendet e tjera janë në ujëra të trazuara: Serbia ka mbetur e bllokuar në mes të rrugës; Maqedonia e Veriut po përpiqet të niset nga porti; Bosnja dhe Hercegovina duhet ta bëjë anijen e saj të aftë për lundrim; ndërsa Kosova është pa dalje në det.
Sa i përket zgjerimit të BE-së, Brukseli i ka çuar këto vende për dekada me radhë në një rrugë me ‘lule’ një strategji e gabuar (nëse mund të quhet strategji fare) që ka dëmtuar imazhin e BE-së në rajon dhe ka bërë që njerëzit në vendet e Ballkanit Perëndimor të humbasin besimin në projektin evropian.
Këto demokraci të reja kanë nevojë për ndihmë dhe inkurajim nga Brukseli për të zbatuar reformat veçanërisht ato që lidhen me sundimin e ligjit, korrupsionin dhe lirinë e medias. Por ato duhet ta dinë se në fund të procesit ekziston një mundësi reale për anëtarësim në BE. Të gjitha provat e disponueshme nga dy dekadat e fundit tregojnë se ky nuk është një bast i sigurt.
Shtetet anëtare të BE-së deklaruan se e ardhmja e Ballkanit është brenda Bashkimit Evropian në Deklaratën e Selanikut të vitit 2003. Që atëherë, vetëm Kroacia ka përfunduar procesin e anëtarësimit. Për vendet e tjera të rajonit, ka pasur më shumë zhgënjim sesa përparim, ndërsa BE-ja ka ndryshuar kushtet gjatë lojës ose ka vendosur pengesa të reja në rrugën e shteteve që synojnë anëtarësimin.
Asnjë vend nuk ka bërë përpjekje më dramatike se Maqedonia e Veriut. Në vitin 2019, ajo ndërmori hapin radikal të ndryshimit të emrit nga “Maqedoni” në “Maqedoni e Veriut” për të zgjidhur një mosmarrëveshje të pakuptimtë, por të dëmshme me Greqinë. Kryeministri që promovoi këtë ndryshim, Zoran Zaev, arriti ta bindte një elektorat skeptik të votonte për ndryshimin e emrit me premtimin se do të hapej rruga për anëtarësim në NATO dhe BE.
Aleanca ushtarake e mbajti shpejt fjalën e dhënë, por BE-ja lejoi Bullgarinë të vendoste veto ndaj procesit duke ngritur një mosmarrëveshje edhe më të pakuptimtë për çështje identitare të lashta. Gjatë ndalesës së shkurtër në Shkup javën e kaluar, Ursula von der Leyen mbajti qëndrimin e zakonshëm të Brukselit, duke i thënë Maqedonisë së Veriut se “topi është në fushën tuaj”. Me fjalë të tjera, BE-ja nuk ka ndërmend të lëvizë as gishtin për t’u ndihmuar.
Në Serbi, mbështetja për anëtarësimin në BE ka rënë në nivelin më të ulët historik prej vetëm 33 për qind. Kjo është pjesërisht pasojë e qëndrimit të paqartë të vetë Beogradit ndaj Brukselit dhe Perëndimit në përgjithësi nën udhëheqjen e presidentit Aleksandar Vučić. Por kjo reflekton edhe sjelljen e paparashikueshme të BE-së, e cila ka tundur vazhdimisht “karotën” e një rruge të qartë drejt anëtarësimit, vetëm për t’u tërhequr sërish, siç ndodhi kur ish-presidenti i Komisionit Evropian, Jean-Claude Juncker, deklaroi se nuk do të ketë “më shumë zgjerim të BE-së”. Vrulli i Serbisë drejt anëtarësimit nuk u rikuperua kurrë.
Këto janë shembujt më të dukshëm të mënyrës se si Brukseli e ka zhgënjyer Ballkanin. Megjithëse Von der Leyen deklaroi me entuziazëm javën e kaluar se “Mali i Zi mund t’ia dalë” dhe të bashkohet me BE-në deri në vitin 2028, ka plot arsye për skepticizëm. Shqipëria duhet të jetë e kujdesshme ndaj komentit të vakët të saj se “na pëlqen ambicia juaj” për të përfunduar negociatat e anëtarësimit deri në vitin 2027. Nëse dy dekadat e fundit kanë treguar diçka, ajo është se vetëm një lunatik do të priste një udhëtim të qetë nga Ballkani Perëndimor drejt Brukselit.
