Intelektualët që mbështesin lëvizjen protestuese në Serbi po përballen me zemërimin e peshkopëve besnikë ndaj regjimit të Aleksandar Vuçiçit. Teologët kërkojnë llogari nga udhëheqësit e kishës.
“Serbia është një shoqëri e shkatërruar nga nacionalizmi”, thotë për DW teologu dhe historiani i Beogradit, Vukashin Miliqeviç. Ai është një nga shumë intelektualë në Serbi që mbështesin protestat studentore.
Për më shumë se dhjetë muaj, qindra mijëra njerëz kanë dalë në rrugë në pothuajse çdo qytet të Serbisë. Ata kërkojnë zgjedhje të reja dhe fundin e korrupsionit të përhapur gjerësisht. Lëvizja e protestës u nxit nga një incident në nëntor 2024, kur një tendë mbi një stacion treni të rinovuar u shemb në Novi Sad, duke lënë të vdekur 16 persona. Shumë banorë akuzojnë zyrtarët shtetërorë se janë bashkëfajtor në aksident.
Sipas informacionit të disponueshëm, “puna e dobët” është një nga shkaqet e tragjedisë. Deri më tani, regjimi i Presidentit Aleksandar Vuçiq (SNS) nuk i ka nxjerrë përgjegjësit para ndonjë gjykate të pavarur. Kjo ka zemëruar shumë qytetarë. Demonstratat, të udhëhequra nga studentët dhe profesorët e tyre në universitete, po përhapen. Ata tani po kërkojnë zgjedhje të reja. Aktualisht është e pasigurt nëse regjimi do t’i mbijetojë protestave politikisht.
“Mbrojtja e interesave të elitës së korruptuar”
Kushdo që mbështet publikisht studentët, siç bën Vukashin Miliqeviq i duhet të përballet me represion. Çfarë është e veçantë në rastin e tij: është pikërisht maja e Kishës së fuqishme Ortodokse Serbe (SPC), e cila nisi procedura kundër tij, duke u bërë kështu bashkëpunëtore e sundimtarit autoritar serb.
Kur bëhet fjalë për shtypjen e mendimit të lirë, Patriarku Porfirije dhe Presidenti Vuçiq shpesh veprojnë në bashkëpunim. Kjo është një rrethanë që Vukashin Miliqeviq e ka kritikuar prej kohësh.
“Kjo nuk ka të bëjë fare me kujdesin për interesin publik, por me mbrojtjen e interesave të elitës së korruptuar, e cila praktikisht ka rrëmbyer Serbinë”, thotë ai për Deutsche Welle. Patriarku dhe disa peshkopë të afërt me të, siç është Irinej Buloviq nga Novi Sadi, janë pjesë e asaj elite.
Vukashin Miliqeviq, një prift i shuguruar dhe baba i katër fëmijëve, është vënë re në publik edhe më parë. Për shembull, kur koronavirusi u përhap në Serbi disa vjet më parë. Në atë kohë, ai kritikoi atë që e konsideronte sjellje të papërgjegjshme të udhëheqjes së kishës gjatë shërbesave fetare. Disa peshkopë, përfshirë Patriarkun e atëhershëm Irinej, dhe shumë priftërinj dhe besimtarë, vdiqën si pasojë e infeksionit me virusin SARS-CoV-2.
Kritika e Vukashin Miliqeviqit ndaj udhëheqjes së kishës pati pasoja: atij nuk i lejohet më të shërbejë liturgjinë dhe aktualisht ndodhet para të ashtuquajturës “gjykatë kishtare”.
Ky është një organ kishtar që zgjidh mosmarrëveshjet brenda bashkësisë fetare. Anëtarët e tij janë peshkopë dhe priftërinj. Kryeson peshkopi përgjegjës për Beogradin, Patriarku Porfirije. Nëse Vukashin Miliqeviq shpallet “fajtor”, në rastin më të keq ai përballet me përjashtim nga kisha – që është ndëshkimi më i rëndë për këtë të krishterë të devotshëm.
Udhëheqja e Kishës është servile
Por Vukashin Miliqeviq nuk frikësohet. Në një intervistë me DW, ai kërkon që udhëheqja e kishës të mbahet përgjegjëse për veprimet e saj – për shembull, për servilizëm ndaj shtetit. Ai vazhdon duke thënë se përvetësimi i fondeve publike dhe shkeljet e moralit të krishterë nga kleri duhet të hetohen.
Blagoje Panteliq, i cili ka shkruar për tema fetare për vite me radhë dhe është kryeredaktor i portalit teologjik më me ndikim në Ballkan (“teologija.net”), që po ashtu mbështeti protestat studentore. Por udhëheqja e kishës ia ka bërë të qartë: nuk do të ketë doktoraturë. Në një intervistë me DW, Blagoje Panteliq akuzon Patriarkun Porfirije se e ka vënë veten në shërbim të regjimit. “Kjo është e papranueshme”, thotë ai.
Panteliq kritikon më tej vizitën e Patriarkut Porfirije dhe Peshkopit Irinej në Moskë në prill. Ndërsa ushtria ruse, me bekimin e Patriarkut Ortodoks Rus Kirill, po zhvillon një luftë agresioni në Ukrainë, mysafirët serbë në Kremlin bënë shaka me Presidentin Vladimir Putin. Për më tepër, ata i karakterizuan protestat në Serbi si një “revolucion me ngjyra” që thuhet se është nxitur nga Perëndimi.
“Masat kundër Miliqeviqit dhe Panteliqit duhen parë në kontekstin e një përpjekjeje për të kontrolluar diskursin teologjik”, thotë Thomas Bremer, profesor i teologjisë në Universitetin e Münster.
Ai u shpreh gjithashtu se diskutimet teologjike po zhvillohen edhe jashtë kornizës së kontrolluar nga kisha. “Kjo nuk do të jetë e mundur të parandalohet”, thotë profesor Bremer, një nga ekspertët më të respektuar të otodoksisë në Perëndim. Nëse lëvizja protestuese në Serbi është e suksesshme dhe regjimi aktual përmbyset, kuadrot që mbështetën Vuçiqin do mbajnë gjithashtu përgjegjësi – qofshin pjesë e ushtrisë, shërbimeve të inteligjencës apo dhe kishës.
